D
ijital çağın negatif etkileri bakımından önemli bir yere sahip olan erişim engellenmesi koruma tedbiri 2007 yılında hukuk sistemimizde yerini aldı. Hızlı ve etkili sonuç doğurması bakımından olumlu bir başvuru yolu olsa da bir çok kez yanlış ve kötüye kullanımlarına da şahit olduk. Esas olarak 5651 sayılı kanun ile düzenlenen internette içeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi, sosyal medya içeriklerine olan etkisi ve 2020 yılında yapılan sosyal ağ sağlayıcılara yönelik düzenlemeleri de kapsıyor. Bu makalemizde, internetten içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi yollarına başvurabileceğimiz dayanakları inceliyoruz.
Kavramlar
İnternetten içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi konusunun daha iyi anlaşılabilmesi için 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da yer alan bazı kavramları açıklamamızda fayda bulunmaktadır.
Erişim sağlayıcı: Kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri,
İçerik sağlayıcı: İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri,
Yer sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri,
Erişimin engellenmesi: Alan adından erişimin engellenmesi, IP adresinden erişimin engellenmesi, içeriğe (URL) erişimin engellenmesi ve benzeri yöntemler kullanılarak erişimin engellenmesini,
İçeriğin yayından çıkarılması: İçerik veya yer sağlayıcılar tarafından içeriğin sunuculardan veya barındırılan içerikten çıkarılmasını ifade eder.
Suça Konu İçerik Sebebi ile İçeriğin Çıkarılması ya da Erişimin Engellenmesi
İnternet ortamında yayınlanan ve içeriği intihara yönlendirme, çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, sağlık için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuş, kumar oynanması için yer ve imkân sağlama ile Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan ve Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçları oluşturduğu konusunda yeterli şüphe bulunan adreslere erişimin engellenmesine ya da içeriğin çıkarılmasına karar verilebilir.
Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hallerde İçeriğin Çıkarılması ya da Erişimin Engellenmesi
İçeriğin çıkarılması ya da erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanabileceği bir diğer durum ise yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak idari tedbir olarak bu yola başvurulması durumudur. Burada hakim tarafından re’sen verilen bir içeriğin çıkarılması ya da erişimin engellenmesi tedbiri bulunmaktadır.
5651 sayılı kanunun 8/A maddesinin lafzından anlaşıldığı üzere, yukarıda sayılan haller olmasa bile gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, ki bu haller için kanunda bir açıklama ya da tanım bulunmamaktadır, Cumhurbaşkanlığı veya millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili bakanlıkların talebi üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir.
Kişilik Haklarının İhlali Sebebi ile İçeriğin Çıkarılması ya da Erişimin Engellenmesi
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğin çıkarılmasını ve/veya erişimin engellenmesini de isteyebilir. 5651 sayılı kanunun 9/1. Maddesinde düzenlenen bu yolun, hem gerçek kişiler hem de şirketler için geçerli olduğunu belirtmemizde fayda var.
Öyle ki, Yargıtay 19. Ceza Dairesi 19.10.2020 tarihli, 2019/33658 E. , 2020/13098 K. sayılı kararında şöyle denmiştir: “Tüzel kişiler, insanlar gibi maddi- organik bir yapıya sahip olmadıklarından dolayı onların bedensel bütünlüğü, yaşamı, sağlığı gibi, maddi bedensel değerler üzerinde kişilik haklarının varlığı tabi olarak söz konusu olmamakla birlikte saygınlık, onur, sır çevresi gibi manevi nitelikteki kişisel değerlerle, mesleki ve ekonomik kişisel değerlere gerçek kişiler gibi tüzel kişilerin de sahip olduğu söylenilebilir. Tüzel kişilerin kişisel değerler üzerindeki kişilik haklarının korunması gerekir. Bu anlamda şirketlerin saygınlık, onur, sır çevresi ya da ticari itibarının zedeleyen içeriklerin de bu yolla kaldırılması mümkündür.”
Kişilik haklarının zedelenmesi sebebi ile içeriğin kaldırılması ya da erişimin engellenmesi için öncelikli olarak içerik sağlayıcı ya da erişim sağlayıcıya başvurarak içeriğin kaldırılması istenebilir. İçerik sağlayıcı ya da yer sağlayıcı tarafından ilgili talebe 24 saat içinde cevap verilmesi gerekir. İnternette yayınlanan içeriğin kişilik haklarını ihlal etmesi durumunda içerik sağlayıcı ya da yer sağlayıcıya başvurmadan doğrudan sulh ceza hakimliğine başvurmak da mümkündür.
Özel Hayatın Gizliliği Nedeniyle İçeriğe Erişimin Engellenmesi
İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu(BTK)’na doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir. BTK yapılan bu talebi Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne göndererek ilgili içeriğin en geç 4 saat içinde erişimin engellenmesi uygulamasının yapılmasını talep eder. Ancak özel hayatının ihlal edildiğini iddia edenler kişi tarafından BTK’ya yapılan bu başvuru yeterli değildir ve BTK’ya yapılan başvurudan itibaren en geç 24 saat içinde sulh ceza hakimliğine erişimin engellenmesi talebinde bulunulmalıdır. Bu talep sulh ceza hakimliği tarafından en geç 48 saat içinde sonuçlandırılarak uygulanmak üzere BTK’ya gönderilir. Hakimlik tarafından BTK’ya karar gönderilmemesi halinde ilk başvuruya dayanarak BTK tarafından verilen erişimin engellenmesi uygulaması kendiliğinden kalkar.
Özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiği ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde BTK Başkanı da erişimin engellenmesi kararı alarak uygulanmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderebilir. Ancak bu durumda ilgili kararın en geç 24 saat içinde sulh ceza hakimi onayına sunulması gerekir.
Telif Hakkının İhlali Sebebi ile İçeriğin Yayından Çıkarılması
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince İnternette yayınlanan bir içerikte eser sahibine tanınan telif hakkının ihlal edilmesi halinde, telif hakkı sahibinin ilgili içeriğin yayından çıkarılması için içerik sağlayıcısına başvurma hakkı bulunmaktadır. İçerik sağlayıcı, telif hakkı sahibi tarafından kendisine yapılan başvurudan itibaren 3 gün içinde ilgili içeriği yayından çıkarılmak zorundadır. İçerik sağlayıcı tarafından ilgili içeriğin yayından çıkarılmaması halinde telif hakkı sahibi tarafından Cumhuriyet Savcılığına yapılan başvuru üzerine Cumhuriyet Savcılığı tarafından 3 gün içinde erişim sağlayıcıdan, ilgili içerik sağlayıcıya verilen hizmetin durdurulması istenir. Telif hakkı ihlalinin durdurulması halinde erişim sağlayıcı tarafından ilgili içerik sağlayıcıya yeniden hizmet verilir.
Sosyal Medya İçeriklerinin Yayından Çıkarılması
5651 sayılı kanunda 2020 yılında yapılan düzenleme ile sosyal ağ sağlayıcı kavramı getirilmiş ve sosyal medya platformları sosyal ağ sağlayıcı olarak konumlandırılmıştır. Bu düzenleme ile kişilik haklarının ya da özel hayatın gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler sosyal ağ sağlayıcıya ilgili içeriğin yayından çıkarılması talebi ile başvurabilir. Sosyal ağ sağlayıcı tarafından talebin yapıldığı saatten itibaren en geç 48 saat içinde ilgili talebe olumlu ya da olumsuz cevap verme şartı bulunmaktadır. İlgili düzenlemede bu şartı yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcılar için 5 milyon TL para cezası öngörülmüştür.
Yine hukuka aykırılığı hâkim veya mahkeme kararı ile tespit edilen içeriğin sosyal ağ sağlayıcıya bildirilmesi durumunda, bildirime rağmen yirmi dört saat içinde içeriği çıkarmayan veya erişimi engellemeyen sosyal ağ sağlayıcılar için doğan zararların tazmin edilmesi yönünde bir sorumluluk da 2020 yılında yapılan düzenleme ile getirilmiştir.
İçeriğin Yayından Çıkarılması ve Erişimin Engellenmesi Kararlarının Uygulanması
Erişimin engellenmesi kararları tüm web sitesi için değil yalnızca ilgili içeriğin bulunduğu URL(uniform resource locator) adresi için talep üzerine verilir. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir.
Kural olarak erişimin engellenmesi ya da içeriğin çıkarılması kararları Türkiye’de sonuç doğuruyor yani erişimin engellenmesi kararı verilen URL adreslerine yurtdışından erişim mümkün olabiliyor. Ancak içerik ya da yer sağlayıcısı yurtdışında bulunan ve yukarıda bulunan suçları oluşturulan URL adresleri için Türkiye’den erişiminin engellenmesine karar verilebiliyor. İçerik veya yer sağlayıcısı yurtdışında bulunan ya da yurtiçinde olsa bile içeriği çocukların cinsel istismarı ya da müstehcenlik oluşturan URL adresleri, talep eden olmasa bile BTK tarafından re’sen verilebilir. Talep üzerine verilen erişimin engellenmesi kararları koruma tedbiri olarak itiraza tabi olsa da BTK tarafından re’sen verilen erişimin engellenmesi kararları ise idari tedbir olarak konumlanıyor ve itiraz olasılığı bulunmuyor.
