2021
yılının Türkiye startup ekosistemi için altın yılı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Startupblink 2021 raporuna göre Türkiye, global startup ekosisteminde 44. Sırayı alarak 2020 yılında aldığı toplam yatırım oranını üçe katladı. Türkiye startup ekosistemi 2021 yılında unicorn ve hatta decacorn kavramlarını tüm ülkeye öğreterek göğsümüzü geren global yatırımlara sahne oldu. İstanbul, startup yatırımlarında globalde 69. Sıraya yükselirken onu Ankara ve İzmir izledi.
Startup Market tarafından yayınlanan Türkiye’nin 3. Çeyrek Yatırım Raporu’nda ise 2020 yılının ilk 9 ayında 123 startup yatırım alırken 2021 yılının ilk 9 ayında 203 girişimin yatırım aldığı belirtiliyor. Raporda, tüm bu yatırımlardan en yüksek payı oyun sektörünün aldığını görüyoruz. Ancak ulaşım teknolojisi, e-ticaret, eğitim teknolojisi ve fintech alanları da en çok yatırım yapılan sektörler olarak göze çarpıyor. Peak Games, Rollic Games, Trendyol, Getir, Insider ve Yemeksepeti bu istatistiklerin oluşmasında en büyük paya sahip olan gurur tablolarımızı oluşturuyor.
KPMG Türkiye tarafından hazırlanan rapora göre ise Türk startup şirketleri 2021 yılının ikinci yarısında tüm zamanların rekorunu kırarak toplam 727 milyon dolar yatırım aldı. 2021 yılının üçüncü çeyreğinde ise bu rakamın 2 milyar dolar civarında olduğunu biliyoruz.
Türkiye startup ekosisteminin bu denli hızlı bir büyüme trendine girmesi ülkemizde yatırım kültürünün de gelişmesini sağlıyor. Startuplar için doğan büyük umudun yanında girişim sermayesi yatırım fonlarının ve cesur yatırımcıların artmasını sağlıyor. Tüm bu güzel gelişmeler içinde girişim sermayesi yatırım fonları nelerdir ve nasıl çalışır sorularının cevaplarını vermek bize düşüyor.
Bireysel Yatırımcı(Private Equity- PE)
Türkçeye girişim sermayesi olarak çevrilen ancak şahsen Özel Sermaye kavramının daha doğru olduğunu düşündüğüm Private Equity modelinde, yatırım ihtiyacı duyan startup şirketinden pay alarak yatırım yapan ve ileri aşamada bu payları satarak kar elde etmeyi amaçlayan yatırımcılardan söz ediyoruz.
Private Equity modelinde, yatırımın da temel amacı olan kar sağlamanın birincil amaç olduğunu belirtmek yanlış olmaz. Bu modelde yatırımcıların, ki bu bir şahıs olabileceği gibi bir şirket de olabilir, daha çok bireysel hedef ve stratejileri ile kar beklentileri doğrultusunda hareket ettiği görülür. Startup şirketinden pay alma söz konusu olduğu gibi şirketin tamamı ile satın alınması da mümkündür. Daha çok başlangıç aşamasının bir tık ilerisinde olan scale up aşamasındaki startup şirketleri değerlendirilirken ileri aşama startuplar için de farklı modellemeler ile private equity yatırımlarının görülmesi mümkündür. Türkiye’de birçok bireysel yatırımcının yanında startup ekosisteminin gelişmesi ile birlikte startup yatırımları yapan birçok kurumsal şirket bulunmaktadır.
Girişim Sermayesi(Venture Capital-VC)
Venture Capital fonlarını kısaca, bireysel veya kurumsal birçok yatırımcının bir araya gelmesi ile oluşan bir yatırım fonu olarak özetleyebiliriz. Son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz VC fonları, genel olarak erken aşama(tohum ya da tohum öncesi dönem) girişimlere yatırım yapması sebebi ile girişimciler için büyük önem taşıyor. VC fonlarının aldığı risk özel sermaye yatırımcısına göre çok daha büyük olmakla birlikte bu fonların özel sermaye fonlarından farklı olarak belirli sektörel alanlara odaklandığını, yatırımlarını daha çok teknoloji odaklı ve katma değeri yüksek girişimler üzerinde yoğunlaştırdığını, elbette ki uzun vadede yüksek kar elde ederek çıkış yapmayı hedeflediklerini söylememiz gerekiyor.
Daha stratejik, daha kurumsal ve daha uzun dönem hedeflerin benimsendiği Venture Capital fonlarının sayısı ülkemizde de giderek artıyor. En bilinen örneklerini yurtdışı merkezli 212 ve Revo Capital oluşturuyor.
Kurumsal Girişim Sermayesi(Corporate Venture Capital- CVC)
Kurumsal şirketler tarafından kurulan CVC’ leri, kurumsal şirketlerin kendi stratejileri ve büyüme hedefleri doğrultusunda yaptıkları yatırım ve satın almaları finanse eden girişim sermayesi fonları olarak özetleyebiliriz.
Kurumsal kültürün startup kültürüne yakınlaşmasını sağlayan, startup kültürünü kurumsalın içine almadan kendi ekosisteminde büyütmeyi hedefleyen bir anlayışın sonucu olarak ortaya çıkan CVC’ lerin dünyada önemli bir yeri bulunduğunu söylememiz gerekiyor. Dünyada en önemli örneğini Google Ventures oluştururken ülkemizde de hem kurumiçi girişimciliğin daha çok desteklenmesi hem de bankalar başta olmak üzere kurumsal şirketlerin startup yatırımcılığının hızlı ve büyük geri dönüşlerini keşfetmesi ile CVC sayılarının yakın gelecekte artmasını bekliyoruz.
Melek Yatırımcı(Angel Investor)
Erken aşama girişimlerin finansman ihtiyacını karşılamak amacı ile girdiği büyük riskler karşılığında yatırımcılara vergisel anlamda belirli avantajlar sağlayan ve bu yolla erken aşama girişimleri destekleyen melek yatırımcılık kavramı ülkemizde en çok bilinen girişim sermayesi fonlarından biri. 2013 yılında yürürlüğe giren Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik’te bireysel katılım yatırımcısı(BKY) olarak isim bulan melek yatırımcılar, bireysel yatırımlar yapabildiği gibi VC’ lere benzer nitelikte olan melek yatırım ağlarına(yönetmelikte BKY ağı) katılarak da yatırımlarını sürdürebiliyor. Devlet tarafından sağlanan vergi teşviklerinden faydalanabilmesi için lisans alması gereken ve yönetmelikte sayılan bazı şartları yerine getirmesi gereken melek yatırımcılar, özellikle içinde bulunduğu melek yatırım ağının stratejisi ve büyüme hedefleri doğrultusunda yatırımlarını belirli sektörlere yoğunlaştırabiliyor. Ülkemizde mevcut melek yatırım ağlarının en bilinen örneklerini ise Galata Business Angels, Kereitsu Forum, Endeavor ve EGİAD melek yatırım ağları oluşturuyor.
Kitlesel Fonlama(Crowdfunding)
Yurtdışında yaygın bir fonlama sistemi olan crowdfunding, ülkemizde kitlesel fonlama ismi ile yer buluyor. Startup şirketinin ihtiyacı olan fonun internet ortamında toplanan küçük yatırımlar ile toplanması olarak özetleyebileceğimiz kitlesel fonlama, ülkemizde 2019 yılında yürürlüğe giren Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği ile yasal zemine kavuştu. Tebliğ ile kitle fonlamasına aracılık eden şirketler için bazı yükümlülükler getirilirdi. Teknoloji veya üretim alanında çalışan girişimler için ise kitlesel fonlama kampanya başlangıcından itibaren üç yıl boyunca pay devir yasağı bulunuyor. Ülkemizde fonbulucu ve fongogo en çok bilinen kitlesel fonlama platformlarını oluşturuyor.
