Çözülemeyen sorunumuz: izinsiz reklam, tanıtım mesajları, e-postaları, telefon aramaları… Detayları ve uygulama şartları henüz netlik kazanmasa da, Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik ile düzenlenen Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi(İYS) ile sorunun çözümünde önemli bir adım atıldığını söyleyebiliriz. Uygulanabilir olup olmadığını önümüzdeki zaman içinde hep beraber göreceğiz. Ancak hizmet sağlayıcılara veri tabanına kayıt için 01.06.2020 tarihine kadar süre verildiğini belirterek, Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi(İYS)’ne biraz daha yakından bakalım.
2014 yılında yürürlüğe giren Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile ticari elektronik ileti göndermeden önce alıcılardan onay alınması yönünde düzenleme yapıldı. Ancak bu düzenleme, ‘’reddetmeyen alıcıya ticari elektronik ileti gönderilebileceği’’ şeklinde anlaşıldı ve sorun çözüme ulaşamadı. Kişisel Verileri Koruma Kurulu’nun, izinsiz ticari elektronik ileti gönderimini kişisel veriler yönünden inceleyen ve yaptırım uygulayan kararları ile konunun kamuoyu nezdinde biraz daha ciddiyet kazandığını belirtmemiz gerekiyor. Ancak sorunun kesin çözümü için öncelikle, onay olmadan ticari elektronik ileti gönderilmesini engelleyen, onay vermiş bile olsa alıcının vazgeçmesine imkan sağlayan teknik düzenlemelerin ve ortak bir platformun sağlanması şart idi. İleti Yönetim Sistemi ile bu açıklara yönelik bir çözüm amaçlandığını görüyoruz.
Ticari Elektronik İleti Nedir?
Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletileri ticari elektronik ileti olarak tanımlıyor.
Bu tanıma göre, hizmet sağlayıcıların mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak amacıyla alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderdiği iletiler, ticari elektronik ileti sayılıyor.
Ticari Elektronik İleti Nasıl Gönderilir?
Ticari elektronik ileti gönderilmeden önce, alıcılardan onay alınması gerekir. Bu onay, yazılı olarak ıslak imza ile ya da elektronik ortamda her türlü iletişim aracı ile alınabilir. Burada özellikle, hizmet sağlayanların alıcıdan onayın alındığını kanıtlama yükümlülüğü bulunduğunu belirtmemiz gerekir. Bu sebeple, ‘’her türlü iletişim aracı’’ ile alınabilen onayda, ispat yükümlülüğünü sağlayacak metotları kullanmak önem taşımaktadır. Alıcı tarafından fiziksel ya da dijital ortamda alınan onayda, alıcının ticari elektronik ileti gönderilmesini kabul ettiğine dair olumlu irade beyanı, adı ve soyadı ile elektronik iletişim adresinin yer alması gerekmektedir. Yine Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik’te yapılan 04.01.2020 tarihli değişiklik ile bu onayın ayrıca İYS üzerinden de alınabileceği düzenlenmiştir.
Onay vermeyen alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemez. Alıcı tarafından verilen bu onayın her zaman geri alınma hakkı vardır ve bu hakkın kullanılması için gerekli imkanların alıcılara sağlanması gerekir. Bu noktada, önceden onay vermeyen alıcılara ticari elektronik ileti gönderilerek, bu iletilerde reddetme hakkı sunulmasının son derece yanlış bir uygulama olduğunu özellikle belirtmemiz gerekiyor.
Ticari Elektronik İletinin İçeriğinde Neler Olmalıdır?
Öncelikle, ticari elektronik ileti içeriğinin, alıcıdan alınan onayla uyumlu olması gerekir. Bu noktada, alıcıdan alınan onayda, aydınlatmanın doğru ve açık yapılması gerektiğinin altını çizmemiz gerekir.
Ticari elektronik iletinin başlığında veya içeriğinde; tacirler için MERSİS numarası ve ticaret unvanına, esnaflar için adı ve soyadı ile TC veya vergi kimlik numarasına yer verilir.
Kısa mesaj kullanılarak gönderilen ticari elektronik iletinin içeriğinde; tacirler için MERSİS numarasına, esnaflar için ise adı ve soyadı ile TC veya vergi kimlik numarasına yer verilir. Sesli arama içeriğinde; tacirler için ticaret unvanına, esnaflar için ise adı ve soyadına yer verilir.
İlgili yönetmelik gereğince;
Ticari elektronik ileti içeriğinde, yukarıda sayılanlara ek olarak marka veya işletme adına yer verilebilir. Ayrıca hizmet sağlayıcının(ticari işletmenin) telefon, faks, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi iletişim bilgilerinden en az birine yer verilmesi gerektiği de yönetmelikte belirtilmiştir.
Ticari elektronik iletinin niteliği içeriğinden açık bir biçimde anlaşılamıyorsa tanıtım, kampanya ve bilgilendirme gibi niteliği belirleyici bir ibareye yer verilir. Bu ibare; kısa mesaj yoluyla gönderilen iletilerde iletinin başlangıcında, elektronik posta yoluyla gönderilen iletilerde konu bölümünde, sesli aramalarda ise görüşmenin başlangıcında belirtilir.
Ticari elektronik iletide indirim ve hediye gibi promosyonlar ile promosyon amaçlı yarışma veya oyunlar olması halinde bu husus iletide açıkça belirtilir.
Promosyonların geçerlilik süresi ve alıcının bunlardan faydalanmak için yerine getirmek zorunda olduğu yükümlülüklere ilişkin şartlar, açık ve şüpheye yer vermeyecek şekilde, bu hususlara özgülenmiş bir URL adresi veya müşteri hizmetleri numarası gibi kolay bir şekilde ulaşılabilecek yöntemlerle sunulur.
Hangi Durumlarda Onay Alınması Gerekmez?
Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik gereğince, alıcının kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla iletişim bilgilerini vermesi halinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınma şartı bulunmuyor.
Devam eden abonelik, üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme, satın alma ve teslimat veya benzeri durumlara ilişkin bildirimleri içeren iletiler için de onay alma şartı bulunmuyor. Yine, hizmet sağlayıcıya yasal yükümlülük olarak getirilen bilgi verme yükümlülüğü durumlarında önceden onay alma zorunluluğu aranmaz. Bu duruma örnek olarak, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile getirilen, siparişin alındığına ilişkin bildirim yükümlülüğünü gösterebiliriz. Ancak yine yönetmelik gereğince, bu tür bildirimlerde herhangi bir mal veya hizmet özendirilemez veya bunların tanıtımı yapılamaz.
Tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletiler için de önceden onay alınması zorunlu değildir. Ancak tacir ve esnafların elektronik iletişim adreslerinin İYS’ne kaydı zorunludur ve tacir ve esnafların reddetme hakkını kullanması halinde onayları alınmadan ticari elektronik ileti gönderilemez. Tacir ve esnafların İYS üzerinde bulunan kayıtları üzerinden reddetme hakkını kullanıp kullanmadığının tespit edileceği de yönetmelikte ayrıca belirtilmiştir.
Son olarak, sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerce müşterilerine bilgilendirme amaçlı gönderilen ticari elektronik iletiler için onay alınması zorunlu değildir.
Kimler Onay Almadan Ticari Elektronik İleti Gönderemez?
Öncelikle kimlerin yükümlülük kapsamında olduğuna ilişkin yasal düzenlemeler arasında çelişki bulunduğunu ve konu hakkında açıklık sağlanması gerektiğini belirtmemiz gerekir.
Ticari elektronik iletiler hakkında ilk düzenlemeyi yapan ve 2014 yılında yürürlüğe giren Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, e-ticaret yapan hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıları(pazaryeri uygulamaları) kapsıyor. Ancak kanunda, ticari elektronik iletilerin gönderilmesi konusu genel olarak düzenleniyor ve kanunun lafzından, bu yükümlülüğün yalnızca e-ticaret yapan hizmet sağlayıcılara yüklendiği anlaşılmıyor.
Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik, elektronik iletişim araçları ile yapılan tüm iletişimi kapsadığını belirtiyor. Bu kapsam, yalnızca e-ticaret yapan hizmet sağlayıcıları değil tüm ticari işletmeleri içine alıyor.
Yine yönetmelikte, Elektronik Haberleşme Kanunu kapsamındaki işletmecilerin, vakıf üniversitelerinin ve meslek kuruluşları ile dernek ve vakıfların üye, abone ve kullanıcılarına gönderdiği ticari elektronik iletilerin yönetmeliğin kapsamı dışında olduğu belirtiliyor.
Tüm bu düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin kurallar e-ticaret yapan hizmet sağlayıcılar ya da aracı hizmet sağlayıcıları kapsayan mevzuat içinde düzenlenmiştir. Ancak ilgili düzenlemelerin 2014 yılında yapıldığı, günümüz itibari ile e-ticaret yapsın ya da yapmasın tüm işletmelerin elektronik ticari iletiler gönderdiği ve ticari elektronik iletiye ilişkin kurallarda e-ticaret konusunun vurgulanmadığı dikkate alınarak, ilgili düzenlemelerin tüm ticari işletmeleri kapsadığını düşünüyoruz.
Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi(İYS) nedir?
Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi(İYS), ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan sistem olarak tanımlanmıştır. Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi(İYS) ile hizmet sağlayıcılar ile alıcıları buluşturan ortak bir platform yaratılması hedeflenmiştir.
Alıcılar, İYS üzerinden, ticari elektronik ileti onayı verebilecek, daha önceden verdiği onayları kaldırabilecek ve onay almadan ileti gönderen hizmet sağlayıcılar hakkında şikayette bulunabilecektir.
Hizmet sağlayıcılar ise, öncelikle, alıcılardan almış olduğu ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin onayları 01.06.2020 tarihine kadar İYS veri tabanına yüklemelidir. 01.06.2020 tarihinin sonunda alıcılara, onaylarının İYS’ye yüklendiği ve 01.09.2020 tarihine kadar kontrol etmeleri gerektiği, kontrol edilmediği takdirde onaylarının geçerli sayılacağı ile İYS üzerinden reddetme haklarının bulunduğu yönünde bilgilendirme gönderilmelidir. 01.09.2020 tarihine kadar, İYS üzerinden onaylarını kontrol etmeyen ya da reddetme hakkını kullanmayan alıcılara gönderilen ticari elektronik iletilere onay verildiği kabul edilecektir. Ancak tabii, alıcıların bu sürelerin sonrasında ve her zaman ticari elektronik iletileri reddetme hakkı bulunmaktadır.
01.09.2020 tarihine kadar belirlenen geçiş sürecinden sonra, hizmet sağlayıcılar tarafından, ancak İYS sistemi üzerinden ve sadece onay veren alıcılara ticari elektronik ileti gönderilebilecektir. 01.06.2020 tarihine kadar ticari işletmeler tarafından İYS veritabanına yüklenen alıcı onaylarına ilişkin ispat yükümlülüğü hizmet sağlayıcılara ait olacaktır. Ancak, İYS sisteminin devreye girmesinden sonra, alıcıdan onay alındığına ilişkin ispat yükümlülüğü İYS ile sağlanacaktır.
Sisteme entegrasyon, kayıt ve işleme süreçlerine ilişkin detaylar henüz netlik kazanmamış olsa da genel anlamda yapıcı bir adım atıldığını söyleyebiliriz. Kişisel verilerin korunması ilkeleri kapsamında önemli ve tüm taraflar için şeffaf ilerlemesini umduğumuz bu sistem ile umarız ticari elektronik ileti sorununun çözümü nezdinde önemli bir yol katedebiliriz.
